Steven Oost, auteur op DAAD Architecten

Ecologisch bouwen is de toekomst

Met twee geslaagde open dagen op het unieke project aan De Woert in Hijken heeft Woonservice samen met DAAD Architecten, Van Dijk Bouwgroep en WOOWN wederom laten zien dat ecologisch, circulair en duurzaam bouwen mogelijk is. De bijeenkomsten vonden plaats op de productielocatie in Hardenberg én de bouwplaats in Hijken.

Tijdens deze inspiratie sessies gaven alle betrokken partijen met hun verhalen een inkijkje in de keuzes, ambities en uitdagingen van dit biobased bouwproject. Zo werd een helder beeld geschetst hoe een gezamenlijke visie op biobased bouwen is vertaald naar de praktijk: door de toepassing van hout, biobased isolatiematerialen, low-tech installaties, slimme detailleringen én de integrale samenwerking tussen alle betrokken partijen.

Ecologisch bouwen vraagt om lef, samenwerking en het delen van kennis. Door te kiezen voor prefab, natuurlijke materialen en innovatieve technieken, realiseren we woningen die klaar zijn voor de toekomst.

Lees ook: Biobased en betaalbaar wonen in Hijken – DAAD Architecten

Wat maakt een hofje typisch Gronings?

Het hofje, een gezamenlijk binnenterrein met daaromheen meerdere kleine woningen, is niet typisch Gronings. Het verschijnsel is ontstaan in de dertiende eeuw om in de grote Nederlandse steden onderdak te bieden aan armen, weduwen en zieken. Tegenwoordig spreken deze hofjes nog erg tot de verbeelding en zijn het, door de schaal en het gevoel van saamhorigheid, geliefde locaties voor particulieren om in te wonen.

Op uitnodiging van Goud Wonen hebben de ontwerpers van DAAD zich gebogen over de vraag om een woonhof met 22 woningen in Uithuizen te creëren. Voor deze opgave wilden wij een typisch Gronings hofje maken. Maar wat is dan typisch Gronings?
Met name in de binnenstad van Groningen zien we hofjes met een duidelijke architectonische samenhang en waar de op het hof georiënteerde woningen zorgen voor een prettige geborgenheid en sociale harmonie. De vorm van deze Groninger architectuur kenmerkt zich door een heldere massaopbouw in baksteen met verticale raamopeningen. De kwaliteit zit niet zozeer in decoratie, maar juist in eenvoud en goede verhoudingen.

In de architectuur hebben wij gezocht naar diezelfde sterke onderlinge samenhang zodat het hof, waar de menselijke schaal de basis vormt, als een eenheid in de wijk te ervaren is. Met de keuze voor eenvoud en rust wordt gerefereerd naar deze nuchtere Groninger architectuur in Gronings rood wat wellicht een uiting is van het karakter van de Groninger zelf.
De entrees van de woningen komen aan zogeheten Delftse stoepjes te liggen die als een overgangszone tussen de publieke straat en de privé woning fungeren. Deze worden ingericht met plantenborders, om zo het hof verder te vergroenen en het regenwater goed te laten infiltreren, en bankjes, waardoor tussen buren en buurtbewoners meer sociale interactie kan ontstaan.

Om de woningen aardbevingbestendig te maken is er gekozen voor een combinatie van een betoncasco met HSB gevels en binnenwanden. De HSB gevels worden damp-open uitgevoerd zodat deze positief bijdragen aan een gezond binnenklimaat en de koelbehoefte in de zomer minimaliseren. Ook de voorgestelde bakstenen zijn duurzaam. Het is een ‘restproduct’ uit de steenstripindustrie. Na het verzagen tot strips blijft een prachtige hoogwaardige baksteen over met mooie structuur in de kenmerkende Gronings Rode kleur.

Verbouwing gemeentehuis Borger-Odoorn gestart

burgemeester Jan Seton overhandigt symbolisch de sleutel aan Martijn Gils van Geveke

In samenwerking met Hollandse Nieuwe Architecture & Interior design diende DAAD Architecten in 2023 het winnende ontwerp in voor de revitalisatie van het gemeentehuis Gemeente Borger-Odoorn. Met als belangrijkste uitgangspunten circulariteit en hergebruik.

Na twee jaar plannen uitwerken en voorbereiden is de verbouwing van het gemeentehuis in Exloo officieel begonnen. Afgelopen maandag gaf burgemeester Jan Seton het startsein door symbolisch de sleutel te overhandigen aan Martijn Gils van Geveke Bouw en ontwikkeling.

De werkzaamheden lopen tot medio 2026. In deze periode wordt het gemeentehuis verduurzaamd en gemoderniseerd met een nieuw klimaatsysteem, betere isolatie, ledverlichting en zonnepanelen. Ook de werkomgeving voor medewerkers krijgt een nieuwe inrichting en de raadzaal verhuist naar een centrale plek in het gebouw. Na de verbouwing is het gemeentehuis klaar voor de toekomst: duurzaam en passend bij de ambitie van de gemeente.

Lees meer: https://lnkd.in/e_FvPBCf

De ziel van Appingedam

In 2023 werd het Poortgebouw van de begraafplaats in Appingedam door brand zwaar beschadigd. Een karakteristiek pand uit 1925 van architect Johannes Albertus Stevens, destijds gemeentearchitect van Appingedam. Samen met begraafplaats Rusthof vormt het een uniek gemeentelijk monument en waardevol ruimtelijk erfgoedensemble.

Al in een eerder stadium, tijdens de restauratie van de Kalkoven, werd Stichting tot Behoud van Industrieel en Cultureel Erfgoed Stad Appingedam (BICSA) door de gemeente Appingedam benaderd om het Poortgebouw in eigendom te verwerven en er mogelijk een museale functie aan te geven. Destijds bleek dit om meerdere redenen niet haalbaar.

In mei 2024 besloot het bestuur van BICSA een hernieuwde poging te wagen. Met steun van een zeer betrokken inwoner van Appingedam, met een sterke band met de begraafplaats en het Poortgebouw, werd de stichting op 1 augustus 2024 officieel eigenaar van het Poortgebouw.

Vanwege de goede ervaringen met de restauratie van de Kalkoven is DAAD architecten benaderd om ook deze restauratie vorm te geven. Het uiteindelijke doel is om het Poortgebouw in volle glorie te herstellen en te heropenen in 2027, een jaar met een bijzondere betekenis: dan viert Appingedam haar 700-jarig bestaan als stad.

Om dat te realiseren doet BICSA een oproep aan de gemeenschap door middel van een crowdfunding.

Nieuw Hoofdstuk voor het Poortgebouw in Appingedam

Lees ook

Kalkoven De Fivel feestelijk heropend – DAAD Architecten

Kalkoven-in-Bouwen-in-het-Noorden.pdf

Kijkje op hoog niveau in de AKerk Groningen

Omstreeks 1200 kwam in Groningen op de oostelijke oever van het riviertje de A een kapel te staan. Al snel groeide de kapel uit tot een grote kruisbasiliek, een kerkgebouw met een plattegrond in de vorm van een kruis.

De kerk was gewijd aan Sint-Nicolaas, de beschermheilige van schippers die volop in dit deel van de stad woonden. In de vijftiende eeuw werd de kerk vergroot en kreeg het in grote lijnen de vorm die ze nu nog steeds heeft. De Akerk is nu zo’n achthonderd jaar oud en vraagt het nodige onderhoud. Naast de periodieke werkzaamheden vertoont de kerk ook bevingsschade. DAAD architecten heeft een eerste inspecties gedaan om een goed beeld te krijgen van de staat waarin de kerk verkeert om zo tot een weloverwogen restauratieplan te komen.

In onze rol hebben wij af en toe het voorrecht om gebouwen te bekijken op een manier die voor het publiek niet mogelijk is… en dat levert soms mooie beelden op.

Tijdens Open Monumentendag wordt de kerk als architectuur- of kunsthistorisch monument in de schijnwerpers gezet. Ze biedt onderdak aan ontelbare grote en kleine geschiedenissen en herbergt diverse schatten.

Zeker een bezoek waard.

Akerk – Home

Doorontwikkeling Country Cottage

Wout volgt de opleiding bouwkunde aan de Hogeschool Windesheim en heeft het afgelopen half jaar zijn stage bij DAAD doorgebracht. Zijn focus ligt vooral bij modulair-, circulair- en duurzame bouwen. Met die focus is hem gevraagd om een oud project van DAAD te beoordelen met de kennis, techniek en eisen van nu.

Het onderzoek richtte zich op de ‘Country Cottage’, een recreatiewoning die DAAD begin 2000 heeft ontwikkeld. Het omvat een woonkamer met een open keuken, twee slaapkamers, een badkamer en een afzonderlijk toilet. Het concept is gericht op een optimale beleving van de omringende natuur. Wanneer de schuifpuien open gaan wordt wonen een bijzondere belevenis in het groen. De cottage is te gast in het landschap en er tegelijkertijd nauw mee verbonden. Door de woning vrij van de grond op een poerenfundering te plaatsen lijkt deze te zweven en loopt het landschap er ongeschonden onderdoor.
De cottage is ontwikkeld voor seriematige (pre)fabricage en wordt op locatie geassembleerd. Een bijkomende uitdaging voor Wout was de ambitie om te onderzoeken of de woning modulair kan worden geproduceerd. Platte elementen zijn praktisch voor transport, maar modulaire bouwdelen waarin de installaties zoveel mogelijk zijn geïntegreerd minimaliseren de bouwactiviteiten op de locatie.

Wout heeft zijn onderzoek over vier hoofdonderwerpen verdeeld: het toetsen aan het BBL (Besluit Bouwwerken Leefomgeving), het gebruik van biobased isolatiematerialen, de prefabricage van modulaire bouwdelen en het transport daarvan.

Al snel werd duidelijk dat de woning niet aan alle vereisten van het nieuwe bouwbesluit (BBL) voldoet. Zo bleek dat de vrij doorloophoogte in de woning te laag was en dat het bordes bij de voordeur te smal was. Kwesties behoorlijk gemakkelijk te verhelpen waren. Een grotere uitdaging bestond uit het energiezuinige maken van de woning. De isolatie van het dak, de muren en de vloer moest worden aangepast om aan de huidige norm te voldoen. Er is gezocht naar geschikte constructies die aansluiten bij de ambitie om biobased te isoleren binnen dit huidige ontwerp. Die is gevonden maar er bleek een veel dikker isolatiepakket nodig te zijn.

Bij het onderzoek naar de mogelijkheden om met prefab 3D-modules te werken in plaats van platte bouwelementen is gezocht naar een logische opdeling van de cottage, hoe de verschillende modules eenvoudig kunnen worden gekoppeld en de aansluitingen voor elektriciteit, water en riolering kunnen worden gerealiseerd. Daarbij is rekening gehouden met de omvang van de modules en de transportmogelijkheden daarvan. Er zijn voorwaarden en beperkingen vastgesteld voor de afmetingen die over de openbare weg vervoerd mogen worden.

Voor de vakantie presenteerde Wout zijn onderzoek. Hij concludeerde dat dit slimme concept voor wonen in de natuur, zonder te veel van het oorspronkelijke ontwerp af te wijken, kan worden doorontwikkeld naar een modulair woonconcept dat aan de eisen van vandaag voldoet.

Wij wensen Wout veel succes op zijn volgende stage bij de Gemeente Groningen afdeling Ontwerp en Stadsontwikkeling.

Een groene oase in de stad

Binnenkort start de verkoop van 92 woningen in De Molenhof, een initiatief van bouwbedrijf Brands voor de realisatie van een nieuw stadsblok met een groene kern op het braakliggende terrein tussen de Wilhelminastraat en Julianastraat in Emmen.

Het plan omvat de bouw van vier wooncomplexen met een mix in verschillende prijsklassen, voor jong en oud, ten noorden van molenromp van Beins. Het middelpunt wordt gevormd door een collectieve stadstuin met daaronder een parkeergarage met ruim 90 plekken. De zichtbaarheid van de oude molenromp blijft in dit plan gegarandeerd.

DAAD architecten heeft een levendig plan voor 56 woningen in drie vierlaagse gebouwen aan de Wilhelminastraat ontworpen. Voor de gevels is goed gekeken naar de korrel en schaal van de oostzijde van de Wilhelminastraat. Door de nieuwe invulling op te delen in drie bouwdelen, volop in te zetten op een verticale geleding en de bovenste verdieping terug te leggen wordt aansluiting gezocht met de belendende bebouwing. Balkons en erkers verlevendigen het beeld en de gevelplastiek, verkleinen de schaal van het gebouwde volume en vergroten het woongenot. De architectuur is hedendaags, fris en levendig. Uitgevoerd in aansprekend metselwerk in een rood/bruine tint die met liefde en zorgvuldigheid is vormgegeven.

De woningen op de begane grond krijgen een terras met een entree op de Wilhelminastraat. Ontsluiting van de bovenwoningen gaat middels een centraal geplaatste portiek met lift in een semi publieke binnenstraat. Deze binnenstraat ontsluit een bouwdeel gelegen aan de Wilhelminastraat en een bouwdeel dat zich oriënteert op de binnentuin. Onderling zijn deze bouwdelen verbonden middels luchtbruggen. Het bouwblok is op deze wijze op verschillende schaalniveaus doorwaadbaar. Vanaf de drukke Wilhelminastraat loop je via steegjes de weldadige rust van de openbaar toegankelijke stadstuin in, dat feitelijk een daktuin boven de parkeerkelder wordt. De tuingevels openen zich maximaal aan de binnentuin, met meer glas en royale buitenruimtes. Vergroening van het openbaar gebied en de gevels is een integraal planonderdeel.

Twee musea in één toekomstbestendig onderkomen

Heiligerlee is een dorp gelegen op een van de hoogste delen van het Winschoter schiereiland. Omringd door drassig landschap was dit in 1862 een uitgelezen plek om een klokkengieterij te vestigen. Leem was een essentieel onderdeel voor het maken van de mallen en door deze drassige omgeving was dat hier ruimschoots aanwezig. Evenals turf dat, in combinatie met hout, werd gebruikt om de schachtoven op temperatuur te stoken.

Driehonderd jaar eerder al koos Lodewijk van Nassau dit drassige landschap voor de confrontatie met de Spaanse bezetter. Zijn troepen hadden zich op de hoge gelegen gebieden verschanst en de Spaanse troepen kwamen in het drassige terrein tussen de heuvels terecht, waar ze een gemakkelijke prooi werden. Een cruciale overwinning voor de Nederlandse opstandelingen waarmee de Tachtigjarige Oorlog begon.

Twee historische gebeurtenissen die binnenkort worden samengebracht in het karakteristieke pand van het Klokkengieterijmuseum. Hoewel de voormalige klokkengieterij geen monumentale status bezit, is het wel degelijk een beeldbepalend object met hoge waardering. DAAD architecten is gevraagd om de transformatie (verbouwing, uitbreiding en verduurzaming) naar één toekomstbestendig museumgebouw vorm te geven. In samenwerking met Willy van der Schuit is tijdens het ontwerpproces ook nagedacht over de inrichting van de exposities.

Neem de tijd – Het gebouw krijgt een nieuwe indeling waar in de verschillende ruimtes de bezoeker wordt verleidt om in alle rust de wereld van klokken, carillons en torenuurwerken te ontdekken.

De hinderlaag – Verschanst in de tuin achter het gebouw worden ondergrondse ruimtes gerealiseerd waarin het verhaal van de Slag bij Heiligerlee wordt verteld. Door deze nieuwbouw ontstaat er bovengronds een theater voor vertellingen of om naar het carillion te luisteren.

Naast deze twee vaste exposities is er ruimte voor wisselende exposities, ruimte voor educatie en horeca gepland.

Door het samenbrengen van beide musea wordt de CO₂-uitstoot drastisch verminderd en dalen de energielasten. Daarmee krijgt Heiligerlee niet alleen een duurzaam museumgebouw, maar ontstaat er een culturele hotspot die inwoners, toeristen en het onderwijs het hele jaar door verwelkomt.

Het project wordt uitgevoerd onder de leiding van Stichting Musea Heiligerlee in samenwerking met de Coöperatie Sterke Musea, DAAD Architecten, Gemeente Oldambt en met bijdragen van diverse fondsen en subsidiegevers. Op 28 mei heeft de gemeenteraad ingestemd met een investering in het toekomstbestendig maken van het museum.

Nieuwbouw binnen beschermd dorpsgezicht Slochteren

Aan de Hoofdweg in Slochteren vormen de huizen een vrijwel aaneengesloten geheel. Ze kennen een duidelijk afleesbare symmetrische voorgevel, hebben hun voordeur aan de straat, zijn voorzien van een schilddak bedekt met gebakken pannen en zijn, op een enkele gepleisterde uitzondering na, opgetrokken uit rode Groninger bakstenen. De samenhang met de forse bomen en de groene bermen vormt een beeld dat recht doet aan het beschermd dorpsgezicht.

Beschermde dorpsgezichten zijn gebieden met veel bijzondere beeldbepalende gebouwen met kenmerken uit het verleden. Maar binnen een beschermd dorpsgezicht hoeft niet elk gebouw een monument of bijzonder object te zijn. Het gaat om de harmonie van het geheel.
Maar wat als er een gat dreigt te vallen? Hoe ga je dan nieuwbouw plegen zonder deze harmonie te verstoren en tegelijkertijd ook antwoord geeft op alle woonwensen van tegenwoordig?

Vanuit de Nationaal Coordinator Groningen (NCG) is DAAD gevraagd om een vervangende nieuwbouw vorm te geven. Het betreft een twee-onder-een-kap dwarshuis welke, in vergelijking tot de andere dwarshuizen, wat sober van aard is. Deze woning toont met het ritme van ramen en deuren in de voorgevel, een duidelijke twee-eenheid: twee woningen in één gebouw. Bouwtechnisch onderzoek wees uit dat het gebouw in te slechte staat verkeert waardoor duurzaam herstel werd uitgesloten.
Een intensief ontwerptraject leidde tot een ontwerp dat zich niet alleen naadloos inpast in de rijke historische context, maar tegelijkertijd ook antwoord geeft op specifieke woonwensen van de huidige bewoners.
Een van de wensen is om de voordeuren naar de zijgevel te verplaatsen, wat een ander aangezicht op zou leveren. Door de vlakken van de oorspronkelijke entrees verdiept te metselen wordt subtiel verwezen naar de vroegere entrees en blijft het ritme in de gevel behouden. Toepassing van kenmerkende karakteristieken, kleuren en materialen zorgt er voor dat het voorhuis zich zorgvuldig binnen de historische context en het beschermd dorpsgezicht voegt.

Daar waar het voorhuis traditioneel wordt vormgegeven en ‘braaf’ meedoet in de straat, steekt het achterhuis af door zijn abstracte eigentijdse vormgeving, een monoliete uitwerking, geheel in antraciet hout bekleed. De enige uitzondering zijn het kozijn van de dakkapel en de nieuwe (zij)entrees. Door deze verdiept aan te brengen en in licht hout uit te voeren worden deze extra benadrukt.

Het plan is inmiddels positief ontvangen door de erfgoed- en welstandscommissie en wordt momenteel voorbereid voor de aanvraag omgevingsvergunning. De betrokken partijen Moedt Bouwbedrijf en TOEK Ingenieurs verzorgen respectievelijk de uitvoering en het installatieconcept.

Grindkern fundering voor biobased woningen in Hijken

In Hijken is begonnen met de bouw van de acht biobased woningen voor Woonservice. Waar normaal gesproken een eerste paal de grond in wordt geslagen gebeurde het hier betrekkelijk geruisloos met het storten van grindkernen waarop de woning gebouwd worden.

Het gebruik van grindkernen is in Nederland nog relatief onbekend maar wordt in Duitsland al vaker toegepast. Het is een alternatieve methode voor heiwerk waarbij wordt gewerkt met grindkolommen van gecertificeerd gerecycled betongranulaat. Het is een trillingvrije en duurzame methode om fundatie te realiseren die minstens zo solide is als heiwerk. Een mooie oplossing die past in het concept van circulair en biobased bouwen.
De komende weken worden de draagbalken gelegd en kan worden begonnen met het plaatsen van de geprefabriceerde hsb (houtskeletbouw) elementen.
Deze elementen worden gemaakt in de fabriek van Van Dijk Bouwgroep, WOOWN naar een ontwerp van DAAD Architecten BV. Hierdoor is er op de locatie nog weinig te zien maar vordert de bouw gestaag.

Meer weten over onze bio-based projecten zoals de Schaapskooi Bargerveen of Infocentrum Orvelte?
Lees hier alles over ecologisch bouwen.

Auteur: Steven Oost