Steven Oost, auteur op DAAD Architecten

Een groene oase in de stad

Binnenkort start de verkoop van 92 woningen in De Molenhof, een initiatief van bouwbedrijf Brands voor de realisatie van een nieuw stadsblok met een groene kern op het braakliggende terrein tussen de Wilhelminastraat en Julianastraat in Emmen.

Het plan omvat de bouw van vier wooncomplexen met een mix in verschillende prijsklassen, voor jong en oud, ten noorden van molenromp van Beins. Het middelpunt wordt gevormd door een collectieve stadstuin met daaronder een parkeergarage met ruim 90 plekken. De zichtbaarheid van de oude molenromp blijft in dit plan gegarandeerd.

DAAD architecten heeft een levendig plan voor 56 woningen in drie vierlaagse gebouwen aan de Wilhelminastraat ontworpen. Voor de gevels is goed gekeken naar de korrel en schaal van de oostzijde van de Wilhelminastraat. Door de nieuwe invulling op te delen in drie bouwdelen, volop in te zetten op een verticale geleding en de bovenste verdieping terug te leggen wordt aansluiting gezocht met de belendende bebouwing. Balkons en erkers verlevendigen het beeld en de gevelplastiek, verkleinen de schaal van het gebouwde volume en vergroten het woongenot. De architectuur is hedendaags, fris en levendig. Uitgevoerd in aansprekend metselwerk in een rood/bruine tint die met liefde en zorgvuldigheid is vormgegeven.

De woningen op de begane grond krijgen een terras met een entree op de Wilhelminastraat. Ontsluiting van de bovenwoningen gaat middels een centraal geplaatste portiek met lift in een semi publieke binnenstraat. Deze binnenstraat ontsluit een bouwdeel gelegen aan de Wilhelminastraat en een bouwdeel dat zich oriënteert op de binnentuin. Onderling zijn deze bouwdelen verbonden middels luchtbruggen. Het bouwblok is op deze wijze op verschillende schaalniveaus doorwaadbaar. Vanaf de drukke Wilhelminastraat loop je via steegjes de weldadige rust van de openbaar toegankelijke stadstuin in, dat feitelijk een daktuin boven de parkeerkelder wordt. De tuingevels openen zich maximaal aan de binnentuin, met meer glas en royale buitenruimtes. Vergroening van het openbaar gebied en de gevels is een integraal planonderdeel.

Twee musea in één toekomstbestendig onderkomen

Heiligerlee is een dorp gelegen op een van de hoogste delen van het Winschoter schiereiland. Omringd door drassig landschap was dit in 1862 een uitgelezen plek om een klokkengieterij te vestigen. Leem was een essentieel onderdeel voor het maken van de mallen en door deze drassige omgeving was dat hier ruimschoots aanwezig. Evenals turf dat, in combinatie met hout, werd gebruikt om de schachtoven op temperatuur te stoken.

Driehonderd jaar eerder al koos Lodewijk van Nassau dit drassige landschap voor de confrontatie met de Spaanse bezetter. Zijn troepen hadden zich op de hoge gelegen gebieden verschanst en de Spaanse troepen kwamen in het drassige terrein tussen de heuvels terecht, waar ze een gemakkelijke prooi werden. Een cruciale overwinning voor de Nederlandse opstandelingen waarmee de Tachtigjarige Oorlog begon.

Twee historische gebeurtenissen die binnenkort worden samengebracht in het karakteristieke pand van het Klokkengieterijmuseum. Hoewel de voormalige klokkengieterij geen monumentale status bezit, is het wel degelijk een beeldbepalend object met hoge waardering. DAAD architecten is gevraagd om de transformatie (verbouwing, uitbreiding en verduurzaming) naar één toekomstbestendig museumgebouw vorm te geven. In samenwerking met Willy van der Schuit is tijdens het ontwerpproces ook nagedacht over de inrichting van de exposities.

Neem de tijd – Het gebouw krijgt een nieuwe indeling waar in de verschillende ruimtes de bezoeker wordt verleidt om in alle rust de wereld van klokken, carillons en torenuurwerken te ontdekken.

De hinderlaag – Verschanst in de tuin achter het gebouw worden ondergrondse ruimtes gerealiseerd waarin het verhaal van de Slag bij Heiligerlee wordt verteld. Door deze nieuwbouw ontstaat er bovengronds een theater voor vertellingen of om naar het carillion te luisteren.

Naast deze twee vaste exposities is er ruimte voor wisselende exposities, ruimte voor educatie en horeca gepland.

Door het samenbrengen van beide musea wordt de CO₂-uitstoot drastisch verminderd en dalen de energielasten. Daarmee krijgt Heiligerlee niet alleen een duurzaam museumgebouw, maar ontstaat er een culturele hotspot die inwoners, toeristen en het onderwijs het hele jaar door verwelkomt.

Het project wordt uitgevoerd onder de leiding van Stichting Musea Heiligerlee in samenwerking met de Coöperatie Sterke Musea, DAAD Architecten, Gemeente Oldambt en met bijdragen van diverse fondsen en subsidiegevers. Op 28 mei heeft de gemeenteraad ingestemd met een investering in het toekomstbestendig maken van het museum.

Nieuwbouw binnen beschermd dorpsgezicht Slochteren

Aan de Hoofdweg in Slochteren vormen de huizen een vrijwel aaneengesloten geheel. Ze kennen een duidelijk afleesbare symmetrische voorgevel, hebben hun voordeur aan de straat, zijn voorzien van een schilddak bedekt met gebakken pannen en zijn, op een enkele gepleisterde uitzondering na, opgetrokken uit rode Groninger bakstenen. De samenhang met de forse bomen en de groene bermen vormt een beeld dat recht doet aan het beschermd dorpsgezicht.

Beschermde dorpsgezichten zijn gebieden met veel bijzondere beeldbepalende gebouwen met kenmerken uit het verleden. Maar binnen een beschermd dorpsgezicht hoeft niet elk gebouw een monument of bijzonder object te zijn. Het gaat om de harmonie van het geheel.
Maar wat als er een gat dreigt te vallen? Hoe ga je dan nieuwbouw plegen zonder deze harmonie te verstoren en tegelijkertijd ook antwoord geeft op alle woonwensen van tegenwoordig?

Vanuit de Nationaal Coordinator Groningen (NCG) is DAAD gevraagd om een vervangende nieuwbouw vorm te geven. Het betreft een twee-onder-een-kap dwarshuis welke, in vergelijking tot de andere dwarshuizen, wat sober van aard is. Deze woning toont met het ritme van ramen en deuren in de voorgevel, een duidelijke twee-eenheid: twee woningen in één gebouw. Bouwtechnisch onderzoek wees uit dat het gebouw in te slechte staat verkeert waardoor duurzaam herstel werd uitgesloten.
Een intensief ontwerptraject leidde tot een ontwerp dat zich niet alleen naadloos inpast in de rijke historische context, maar tegelijkertijd ook antwoord geeft op specifieke woonwensen van de huidige bewoners.
Een van de wensen is om de voordeuren naar de zijgevel te verplaatsen, wat een ander aangezicht op zou leveren. Door de vlakken van de oorspronkelijke entrees verdiept te metselen wordt subtiel verwezen naar de vroegere entrees en blijft het ritme in de gevel behouden. Toepassing van kenmerkende karakteristieken, kleuren en materialen zorgt er voor dat het voorhuis zich zorgvuldig binnen de historische context en het beschermd dorpsgezicht voegt.

Daar waar het voorhuis traditioneel wordt vormgegeven en ‘braaf’ meedoet in de straat, steekt het achterhuis af door zijn abstracte eigentijdse vormgeving, een monoliete uitwerking, geheel in antraciet hout bekleed. De enige uitzondering zijn het kozijn van de dakkapel en de nieuwe (zij)entrees. Door deze verdiept aan te brengen en in licht hout uit te voeren worden deze extra benadrukt.

Het plan is inmiddels positief ontvangen door de erfgoed- en welstandscommissie en wordt momenteel voorbereid voor de aanvraag omgevingsvergunning. De betrokken partijen Moedt Bouwbedrijf en TOEK Ingenieurs verzorgen respectievelijk de uitvoering en het installatieconcept.

Grindkern fundering voor biobased woningen in Hijken

In Hijken is begonnen met de bouw van de acht biobased woningen voor Woonservice. Waar normaal gesproken een eerste paal de grond in wordt geslagen gebeurde het hier betrekkelijk geruisloos met het storten van grindkernen waarop de woning gebouwd worden.

Het gebruik van grindkernen is in Nederland nog relatief onbekend maar wordt in Duitsland al vaker toegepast. Het is een alternatieve methode voor heiwerk waarbij wordt gewerkt met grindkolommen van gecertificeerd gerecycled betongranulaat. Het is een trillingvrije en duurzame methode om fundatie te realiseren die minstens zo solide is als heiwerk. Een mooie oplossing die past in het concept van circulair en biobased bouwen.
De komende weken worden de draagbalken gelegd en kan worden begonnen met het plaatsen van de geprefabriceerde hsb (houtskeletbouw) elementen.
Deze elementen worden gemaakt in de fabriek van Van Dijk Bouwgroep, WOOWN naar een ontwerp van DAAD Architecten BV. Hierdoor is er op de locatie nog weinig te zien maar vordert de bouw gestaag.

Meer weten over onze bio-based projecten zoals de Schaapskooi Bargerveen of Infocentrum Orvelte?
Lees hier alles over ecologisch bouwen.

Herbestemming zorgcomplex in Hoogeveen

In Hoogeveen is de vergunning verleend en is gestart met de transformatie van het appartementencomplex aan de Eisenhowerstraat. In de herbestemming van het uit de jaren ’70 stammende gebouw worden de bestaande kwaliteiten zo benut dat een kwalitatief hoogwaardig woonzorgcentrum gecreëerd kan worden.

Bijzonder aan het door Hans Morshuis ontworpen wooncomplex is de structuralistische opzet met verspringende volumes. Het bestaat uit een kern van waaruit drie vleugels worden ontsloten. Deze vleugels zijn gemetseld met bijzondere bolgeklopte voegen (speciebaarden).
Bouwkundig verkeert het complex in een redelijke staat en wij hebben met een haalbaarheidsstudie aangetoond dat herbestemming van het complex mogelijk is, waardoor het van verdere verloedering – en eventuele sloop – kon worden gered.

Herbestemming van het complex is de meest circulaire benadering om het gewenste programma te kunnen realiseren dat voldoet aan de eisen van deze tijd, zowel zorg-technisch als bouwkundig en esthetisch.
In het nieuwe ontwerp van DAAD Architecten BV is van buiten naar binnen gewerkt. De taal van het structuralisme – het ritme en de repetitie – is ingezet om twee kleine appartementen te clusteren tot één groter zorgappartement. Het complex bevat straks naast 102 appartementen, onder andere een restaurant, verschillende woonkamers, een kapper en diverse zorg-gerelateerde functies.

De binnenzijde van het gebouw zal door toepassing van biobased voorzetwanden voldoen aan de nieuwbouweisen voor isolatie. Ook wordt het gebouw voorzien van een nieuwe gasloze installatie dat, vanwege de beperkte bestaande verdiepingshoogtes, verticaal in het gebouw wordt verdeeld.

Naast de bestaande kwaliteiten van het gebouw, gaf ook de aanwezigheid van diverse vleermuiskolonies richting aan het ontwerp. Ecologisch onderzoek naar aanvliegroutes en broedplaatsen wees uit dat meerdere gevelvlakken aan de buitenzijde onaangetast moesten blijven. De nieuwe aanbouwen en bepaalde vlakken van de bestaande gevel worden daarom voorzien van een demontabele keramische gevelpan, zodat het oorspronkelijke concept van een kern met stenen vleugels wordt gerespecteerd. De donkere steen versterkt het contrast in de verspringende gevel en laat bovendien het complex optisch kleiner lijken.
Naast het integreren van vogelkasten in de gevel zorgt een divers beplantingsplan voor een rijk en gelaagd ecologisch landschapsontwerp. Zo leidt de keuze voor herbestemming niet alleen tot het besparen van veel tijd, energie en kostbaar materiaal, maar ook tot het versterken van de bestaande biodiversiteit.

Betrokken partijen
Opdrachtgever Domesta
Gebruiker Treant
Aannemer Friso Bouwgroep | De betrokken bouwer
Constructeur Engineering | Ingenieursbedrijf – Van Wijnen Emmen
Installateur Niemeijer Installatietechniek – Hét allround installatiebedrijf uit Emmen (Drenthe)
Landschapsarchitect MTDLS – home | MTD Landschapsarchitecten
Interieurarchitect OdV-interieurarchitecten – van concept tot realisatie
Ecologie Ecologisch onderzoek en ecologisch advies – Ecoreest

Kerk in Wirdum feestelijk heropend na restauratie

Het was prachtig weer in Wirdum, er klonk muziek en de deuren van de kerk stonden weer wijd open. Tot grote vreugde van Robert Spannenberg, secretaris van de plaatselijke commissie Wirdum van Groninger Kerken en de tientallen mensen die op de heropening van ‘hun’ kerk waren afgekomen.

De kerk is gebouwd in het begin van de 13e eeuw en had oorspronkelijk een romaans karakter. Binnen vinden we enkele muurschilderingen, vermoedelijk gemaakt omstreeks 1400. Wegens het herstel van aardbevingsschade was de kerk enkele maanden gesloten maar nu kan ‘ie weer elke dag open, voor een huwelijk, afscheid of voor culturele bijeenkomst.

DAAD architecten heeft het volledige restauratietraject verzorgd. Van schadeopname/inventarisatie en het aanvragen van de offertes en omgevingsvergunning tot de wekelijkse controle van het werk de financiële afwikkeling. De werkzaamheden betroffen vooral herstel van bevingsschade in het voeg- en metselwerk aan de buitenkant en vervanging van stucwerk en schilderwerk in het interieur.

“De constructie en technische staat waren gelukkig prima. Voor de reparaties werkten we met eenzelfde soort mortel als vroeger en kozen een steensoort die wat hardheid, structuur en uitstraling betreft identiek is aan de rest.”

– Erwin van der Veen, DAAD architecten –

Op dit moment is de voorbereiding bezig voor het onderhoud van de dakruiter, het torentje op de nok van de kerk.

Eerste paal duurzame erfwoningen Hoogkerk

Er is volop bedrijvigheid op de ‘Bult van Buist’ in Hoogkerk, naar de gelijknamige familie die hier twee generaties boerde. De oude boerderij is inmiddels verdwenen en graafmachines ploegen de grond om.

Wisselend gebruik als horecagelegenheid gevolgd door leegstand had de eeuwenoude kop-hals-romp boerderij geen goed gedaan. Maar in opdracht van Brelbu wordt het erf weer nieuw leven in geblazen. DAAD heeft een plan gemaakt om hier 17 eengezinswoningen te realiseren in de vorm van de oude boerderij. NoorderErf tekende voor de nieuwe inrichting van het omringende erf. ( Homepage – Het Noordererf )

‘Binnenkort lijkt het hier weer op hoe het vroeger was’
– Rob Hendriks –

Op de oude zandrug waar de familie Buist ooit boerde, verrijzen nu 12 eengezinswoningen in het volume van de oude schuur en vijf eengezinswoningen in het volume van een bijschuur. Door de woningen rug-aan-rug te bouwen in de vorm van de oorspronkelijke schuren kan dat relatief goedkoop gedaan worden zonder dat het beeld van het boerenerf wordt verstoord. Er is getracht om het, door een vallende boom, deels ingestorte voorhuis te behouden… maar dat scenario bleek niet haalbaar. Het wordt herbouwd en ingericht naar een ontwerp van Karla Ubels.
Het semi-boerenleven wordt daarmee voor veel woningzoekenden betaalbaar. Daarbij komt dat de woonwensen veranderd zijn en het tegenwoordig heel geaccepteerd is om tuin of een aantal voorzieningen op het erf te delen.

De animo voor deze erfwoningen is groot en na een intensief traject met de gemeente is het gelukt het plan van de grond te krijgen.

Vrijdag 25 april werd, op uitnodiging van Brelbu, door de nazaten van de familie Buist de eerste paal de grond in geslagen. Dit gebeurde op authentieke wijze met een oudhollandse driepoot heistelling. Deze ‘eerste paal’ betrof een houten paal, voor de toekomstige kapschuur. De ceremonie werd bijgewoond door aanstaande kopers, de makelaar, medewerkers van DAAD en het bouwbedrijf Eldering.

Bekijk ook Cahier 6 – Nieuwe erven (2009)

Nieuw leven op oude erven

Op dit moment staan er in de provincie Groningen honderden boerderijen leeg en er gaan nog veel meer volgen. Boerderijen waar een nieuwe bestemming voor moet worden gevonden, anders dreigt verpaupering en uiteindelijk sloop.

Dat is wat de organisatie Erfvrienden, een samenwerking tussen RIO Projects en DAAD Architecten, wil voorkomen. Erfvrienden heeft tot doel een boerderij plus erf weer toekomstbestendig te maken, waarbij nadrukkelijk aandacht is voor een passende impuls in de omgeving.

Woensdag 21 mei wordt vanuit het Erfgoedprogramma Groningen een speciale Boerderijenbijeenkomst georganiseerd. Rob Hendriks vertelt op deze dag over de ambities en eerste resultaten van de Erfvrienden en de vraagstukken die daarbij komen kijken. Alex Huisman en Will Panman zijn aanwezig om met geïnteresseerde boerderijeigenaren in gesprek te gaan.

Kijk voor meer informatie over de bijeenkomst op: https://erfgoedloketgroningen.nl/activiteiten/inloopbijeenkomst[1]boerderijen-oldambt/

Meer informatie over Erfvrienden vindt u via de website: https://erfvrienden.nl/

Het Schathoes onder dak.

Een van de parels in het Groninger landschap is Ekenstein, een historische buitenplaats ten westen van Appingedam met grote cultuurhistorische waarde.

Omdat het in aardbevingsgebied ligt wordt er hard gewerkt aan het versterken van de gebouwen op het landgoed. De versterkingswerkzaamheden aan het landhuis en de kinderboerderij zijn inmiddels afgerond. Zo zijn in de kap van het Landhuis de hotelkamers gesloopt, om de knooppunten van de kapconstructie te kunnen versterken.

De volgende fase van de werkzaamheden concentreren zich rondom het Schathoes, zo geheten naar de ‘schat van de boer’ (zijn veestapel). Bouwdelen uit de jaren 90 worden verwijdert, zodat het oorspronkelijke ensemble weer afleesbaar wordt. De voormalige schuur krijgt een nieuwe fundering en verstevigingen in kapconstructie, de oude gebinten blijven echter behouden. Naast seismische versterkingen wordt dit bijgebouw grootscheeps gerenoveerd en verduurzaamd, met behoud van monumentale waarden. Op basis van een oude pui die tijdens de sloop is aangetroffen zullen de gevels in oude glorie worden hersteld. Het schathoes wordt met respect voor het monument na-geïsoleerd en voorzien van nieuwe klimaatinstallaties. Tijdelijk is er een grote overkapping geplaats om de invloed van weerselementen te verminderen. Naar verwachting is het project gereed in maart 2026.

Bekijk ook Versterking gestart van Landgoed Ekenstein – DAAD Architecten

Renoveren zonder spijt.

De Graansilo Watermann in Bad Nieuweschans dat inmiddels ruim dertig jaar leeg staat wordt uit het slop gehaald en moet goed toegankelijk worden voor het publiek.

Hoewel een definitieve bestemming voor het uit 1950 stammend rijksmonument nog uitblijft, kan noodzakelijk onderhoud niet langer uitgesteld worden. DAAD Architecten heeft een restauratieplan opgesteld waarbij in de basis het noodzakelijk herstel zal plaatsvinden. In overleg met BOEi, het Rijksdienst Cultureel Erfgoed, de gemeente Oldambt, dorpsbelangen en BugelHajema zijn de belangen op een passende manier op elkaar afgestemd.

Naast de herstelwerkzaamheden is er gekozen voor een ingetogen plan om de graansilo voor publiek toegankelijk te maken. Een belangrijk uitgangspunt is tijdloze tijdelijkheid. Dat betekent dat de ingrepen dienen als aanjager. Deze ingrepen mogen toekomstige initiatieven niet in de weg zitten maar moeten juist van toegevoegde waarde zijn.

Met minimale aantasting wordt de Graansilo voorzien van zowel een trap als een lift. Een Escher achtige trap voert de bezoeker door de verschillende silo’s omhoog naar de verdeelkamer. Vanuit dit punt krijgt de bezoeker een uitzicht over de Graanrepubliek. Door de ingetogen architectonische ingrepen zal de graansilo in al zijn glorie ervaren worden.

Ook wordt de kade waaraan de silo ligt opnieuw ingericht. Zo wordt deze een aanvulling op de verschillende historische parels uit de Graanrepubliek. De gemeente Oldambt gaat met bewoners en andere belanghebbenden de plannen verder uitwerken. De werkzaamheden zullen naar verwachting in 2026 starten.

Vanuit het Erfgoedpanden in een gebiedsaanpak programma is er 1,49 miljoen euro subsidie beschikbaar gesteld vanuit de provincie.

Auteur: Steven Oost