Verduurzaming Archieven - DAAD Architecten

Nieuwbouw binnen beschermd dorpsgezicht Slochteren

Aan de Hoofdweg in Slochteren vormen de huizen een vrijwel aaneengesloten geheel. Ze kennen een duidelijk afleesbare symmetrische voorgevel, hebben hun voordeur aan de straat, zijn voorzien van een schilddak bedekt met gebakken pannen en zijn, op een enkele gepleisterde uitzondering na, opgetrokken uit rode Groninger bakstenen. De samenhang met de forse bomen en de groene bermen vormt een beeld dat recht doet aan het beschermd dorpsgezicht.

Beschermde dorpsgezichten zijn gebieden met veel bijzondere beeldbepalende gebouwen met kenmerken uit het verleden. Maar binnen een beschermd dorpsgezicht hoeft niet elk gebouw een monument of bijzonder object te zijn. Het gaat om de harmonie van het geheel.
Maar wat als er een gat dreigt te vallen? Hoe ga je dan nieuwbouw plegen zonder deze harmonie te verstoren en tegelijkertijd ook antwoord geeft op alle woonwensen van tegenwoordig?

Vanuit de Nationaal Coordinator Groningen (NCG) is DAAD gevraagd om een vervangende nieuwbouw vorm te geven. Het betreft een twee-onder-een-kap dwarshuis welke, in vergelijking tot de andere dwarshuizen, wat sober van aard is. Deze woning toont met het ritme van ramen en deuren in de voorgevel, een duidelijke twee-eenheid: twee woningen in één gebouw. Bouwtechnisch onderzoek wees uit dat het gebouw in te slechte staat verkeert waardoor duurzaam herstel werd uitgesloten.
Een intensief ontwerptraject leidde tot een ontwerp dat zich niet alleen naadloos inpast in de rijke historische context, maar tegelijkertijd ook antwoord geeft op specifieke woonwensen van de huidige bewoners.
Een van de wensen is om de voordeuren naar de zijgevel te verplaatsen, wat een ander aangezicht op zou leveren. Door de vlakken van de oorspronkelijke entrees verdiept te metselen wordt subtiel verwezen naar de vroegere entrees en blijft het ritme in de gevel behouden. Toepassing van kenmerkende karakteristieken, kleuren en materialen zorgt er voor dat het voorhuis zich zorgvuldig binnen de historische context en het beschermd dorpsgezicht voegt.

Daar waar het voorhuis traditioneel wordt vormgegeven en ‘braaf’ meedoet in de straat, steekt het achterhuis af door zijn abstracte eigentijdse vormgeving, een monoliete uitwerking, geheel in antraciet hout bekleed. De enige uitzondering zijn het kozijn van de dakkapel en de nieuwe (zij)entrees. Door deze verdiept aan te brengen en in licht hout uit te voeren worden deze extra benadrukt.

Het plan is inmiddels positief ontvangen door de erfgoed- en welstandscommissie en wordt momenteel voorbereid voor de aanvraag omgevingsvergunning. De betrokken partijen Moedt Bouwbedrijf en TOEK Ingenieurs verzorgen respectievelijk de uitvoering en het installatieconcept.

Grindkern fundering voor biobased woningen in Hijken

In Hijken is begonnen met de bouw van de acht biobased woningen voor Woonservice. Waar normaal gesproken een eerste paal de grond in wordt geslagen gebeurde het hier betrekkelijk geruisloos met het storten van grindkernen waarop de woning gebouwd worden.

Het gebruik van grindkernen is in Nederland nog relatief onbekend maar wordt in Duitsland al vaker toegepast. Het is een alternatieve methode voor heiwerk waarbij wordt gewerkt met grindkolommen van gecertificeerd gerecycled betongranulaat. Het is een trillingvrije en duurzame methode om fundatie te realiseren die minstens zo solide is als heiwerk. Een mooie oplossing die past in het concept van circulair en biobased bouwen.
De komende weken worden de draagbalken gelegd en kan worden begonnen met het plaatsen van de geprefabriceerde hsb (houtskeletbouw) elementen.
Deze elementen worden gemaakt in de fabriek van Van Dijk Bouwgroep, WOOWN naar een ontwerp van DAAD Architecten BV. Hierdoor is er op de locatie nog weinig te zien maar vordert de bouw gestaag.

Meer weten over onze bio-based projecten zoals de Schaapskooi Bargerveen of Infocentrum Orvelte?
Lees hier alles over ecologisch bouwen.

Herbestemming zorgcomplex in Hoogeveen

In Hoogeveen is de vergunning verleend en is gestart met de transformatie van het appartementencomplex aan de Eisenhowerstraat. In de herbestemming van het uit de jaren ’70 stammende gebouw worden de bestaande kwaliteiten zo benut dat een kwalitatief hoogwaardig woonzorgcentrum gecreëerd kan worden.

Bijzonder aan het door Hans Morshuis ontworpen wooncomplex is de structuralistische opzet met verspringende volumes. Het bestaat uit een kern van waaruit drie vleugels worden ontsloten. Deze vleugels zijn gemetseld met bijzondere bolgeklopte voegen (speciebaarden).
Bouwkundig verkeert het complex in een redelijke staat en wij hebben met een haalbaarheidsstudie aangetoond dat herbestemming van het complex mogelijk is, waardoor het van verdere verloedering – en eventuele sloop – kon worden gered.

Herbestemming van het complex is de meest circulaire benadering om het gewenste programma te kunnen realiseren dat voldoet aan de eisen van deze tijd, zowel zorg-technisch als bouwkundig en esthetisch.
In het nieuwe ontwerp van DAAD Architecten BV is van buiten naar binnen gewerkt. De taal van het structuralisme – het ritme en de repetitie – is ingezet om twee kleine appartementen te clusteren tot één groter zorgappartement. Het complex bevat straks naast 102 appartementen, onder andere een restaurant, verschillende woonkamers, een kapper en diverse zorg-gerelateerde functies.

De binnenzijde van het gebouw zal door toepassing van biobased voorzetwanden voldoen aan de nieuwbouweisen voor isolatie. Ook wordt het gebouw voorzien van een nieuwe gasloze installatie dat, vanwege de beperkte bestaande verdiepingshoogtes, verticaal in het gebouw wordt verdeeld.

Naast de bestaande kwaliteiten van het gebouw, gaf ook de aanwezigheid van diverse vleermuiskolonies richting aan het ontwerp. Ecologisch onderzoek naar aanvliegroutes en broedplaatsen wees uit dat meerdere gevelvlakken aan de buitenzijde onaangetast moesten blijven. De nieuwe aanbouwen en bepaalde vlakken van de bestaande gevel worden daarom voorzien van een demontabele keramische gevelpan, zodat het oorspronkelijke concept van een kern met stenen vleugels wordt gerespecteerd. De donkere steen versterkt het contrast in de verspringende gevel en laat bovendien het complex optisch kleiner lijken.
Naast het integreren van vogelkasten in de gevel zorgt een divers beplantingsplan voor een rijk en gelaagd ecologisch landschapsontwerp. Zo leidt de keuze voor herbestemming niet alleen tot het besparen van veel tijd, energie en kostbaar materiaal, maar ook tot het versterken van de bestaande biodiversiteit.

Betrokken partijen
Opdrachtgever Domesta
Gebruiker Treant
Aannemer Friso Bouwgroep | De betrokken bouwer
Constructeur Engineering | Ingenieursbedrijf – Van Wijnen Emmen
Installateur Niemeijer Installatietechniek – Hét allround installatiebedrijf uit Emmen (Drenthe)
Landschapsarchitect MTDLS – home | MTD Landschapsarchitecten
Interieurarchitect OdV-interieurarchitecten – van concept tot realisatie
Ecologie Ecologisch onderzoek en ecologisch advies – Ecoreest

Restauratie ‘Sixtijnse kapel van het noorden’

De imposante kruiskerk van Noordbroek wordt vanwege de rijke muur- en gewelfschilderingen wel de ‘Sixtijnse kapel van het noorden’ genoemd.

Deze schilderingen kwamen grotendeels bij een restauratie in de jaren ’70 vanonder een laag witkalk weer tevoorschijn. De oudste, uit 1350, bestaan uit zeldzaam vroege ornamenten. Een tweede reeks uit de late 15e eeuw, kenmerkt zich door verfijnde figuratieve schilderingen. Samen vormen ze een harmonieus geheel.

Intussen zijn we bijna een halve eeuw verder en verkeren de schilderingen in een slechte staat. Veel muurschilderingen bladderen af en de gewelfschilderingen vertonen zorgwekkende beschadigingen door onthechte pleister- en verflagen. Ook aardbevingsschade, zichtbaar in scheuren, heeft zijn tol geëist waardoor herstel van voeg-, metsel- en stucwerk noodzakelijk is.

In opdracht van de Groninger Kerken is door DAAD onder leiding van Bindert Kloosterman een restauratieplan opgesteld waarbij de focus ligt op het herstel van deze kwetsbare muur- en gewelfschilderingen.

Projectleider Erwin van der Veen verzorgde namens DAAD de subsidie- en vergunningaanvragen en houdt toezicht tijdens de uitvoering van de werkzaamheden.

Het bouwkundige herstelwerk wordt uitgevoerd door Bouwmaatschappij Vuurboom BV in samenwerking met Oudman | Stukadoor & restauratiewerken en Bouwservice Boonstra.

Voor de restauratie van de muur- en gewelfschilderingen is OUOU Restauratoren & muurschilderingen aangesteld. Afbladderende verf wordt geconsolideerd en beschadigde delen worden nauwkeurig gerestaureerd, waarbij de nadruk ligt op het conserveren van alle schilderingen zoals deze nu zichtbaar zijn.

Deze doordachte aanpak is essentieel om de historische schilderingen voor de toekomst te behouden. Inmiddels vullen de steigers het transept (dwarsbeuk) van het gebedshuis en wordt er met engelengeduld aan de schilderingen gewerkt.

Bekijk ook de aflevering van KRO-NCRV binnenstebuiten:
Jasmijn restaureert met engelengeduld schilderwerk op historische muren

Meer weten? Blijf op de hoogte via LinkedIn, Instagram of Facebook .

‘Huilende Bruid’ wordt hersteld en verduurzaamd

De onlangs verschenen documentaire ‘Huilende Bruiden’ van Tom Tieman vertelt het verhaal over de teloorgang van de statige herenboerderijen in Oost-Groningen. Boerenkathedralen, de een nog mooier en groter dan de ander. Het rijke uiterlijk danken ze aan de ongekende welvaart ten tijde van de Graanrepubliek in de 19e eeuw. Nu dreigen veel van deze monumentale boerderijen te verkommeren tot onbewoonbare ruïnes. Één van die bruiden is de Oldambtster boerderij van Boelo en Annemarie te Drieborg.

‘Te groot om te bewaren, te kostbaar om weg te doen’
In juni 2023 kreeg DAAD opdracht om de GRRG-subsidie aan te vragen voor de monumentale boerderij van Boelo en Annemarie. Boer Boelo ten Have is de 6e generatie van zijn familie die op de boerderij woont en werkt. Maar door daling van het grondwaterpeil en aardbevingen als gevolg van de gaswinning is er veel schade ontstaan en staat dit erfgoed van de Graanrepubliek op het punt van instorten. Al jaren hopen ze op hulp van de overheid om het verval te keren.. tevergeefs. De boerderij ligt net buiten het effectgebied van de Groningse aardbevingen en tot grote frustratie van het stel worden de steeds breder wijkende scheuren niet gezien als aardbevingsschade. Daarbij komt dat de boerderij is aangemerkt als Rijksmonument waardoor slopen geen optie is. Uit onmacht hebben ze de boerderij roze geverfd.

“Ik haal alle ramen en deuren uit het pand en geef het terug aan de natuur.” – Annemarie –

Nu, na negen onzekere jaren, is er met hulp van DAAD vanuit rijksoverheid geld ter beschikking gesteld voor restauratie en schadeherstel. In samenwerking met W2N Engineers heeft DAAD een ontwerp gemaakt waarbij de gehele boerderij met achterliggende schuur van een nieuwe fundering wordt voorzien onder de bestaande constructies. Ook de gevels, binnenmuren, vloeren en plafonds worden hersteld of vervangen. Voor de graanopslag wordt op eigen terrein een aparte loods gebouwd, hiervoor werd ook een omgevingsvergunning voor aangevraagd.

Het was van belang dat de subsidie- en de vergunningaanvraag snel en gelijktijdig werden gedaan omdat voor de toekenning van de subsidie de verleende omgevingsvergunning bijgesloten moest worden. Dit is gelukt dankzij de inzet van alle betrokken partijen. Zowel de vergunningsprocedure als het subsidie traject is in slechts een half jaar doorlopen en beiden zijn toegekend.

Naast herstellen wordt de boerderij waar mogelijk verduurzaamd. Het enkel glas wordt vervangen door geïsoleerd monumentglas, de gehele begane grond voorzien van geïsoleerde voorzetwanden en een bijna geheel nieuwe klimaatinstallatie wordt geplaatst. De nieuw te bouwen loods biedt ruimte aan opslag van graan, uien en machines waardoor de huidige boerderijschuur gedeeltelijk getransformeerd kan worden tot dierenpraktijkruimte.

Bekijk de documentaire ‘Huilende Bruiden’ op NPO Doc:
Huilende bruiden – NPODoc.nl

Lees ook:
Subsidie verleend voor roze boerderij

Beelden door: Corné Sparidaens

Meer weten? Blijf op de hoogte via LinkedIn, Instagram of Facebook .

Monumentencluster ’t Zandt wordt gerestaureerd

Het centrum van het ’t Zandt krijgt een nieuwe impuls. Door twee opgaven te combineren zal het monumentencluster wederom het centrale ontmoetingspunt worden van het Oost-Groningse dorp. Op 24 oktober werd de bouw officieel gestart.

De hekken voor het vervallen monumentencluster in het hart van ‘t Zandt vormden jarenlang een troosteloze aanblik. Een plan voor de restauratie van de voormalige herberg, de bakkerij met schuur en het poortgebouw was er in de krimpregio niet. Een koppelkans deed zich voor, toen versterking ook voor het Dorpshuis noodzakelijk bleek.

De betrokkenheid van DAAD Architecten bij deze opgave stamt al uit 2015, toen we in opdracht van de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed een onderzoek deden: Levende Monumenten in een Leefbare Regio. In werkateliers werden potentiële kansen voor het cluster verkend, van B&B tot expositieruimte.

In 2018 werd DAAD gevraagd een haalbaarheidsstudie te maken voor de herbestemming van het cluster tot dorpshuis. Door de kosten van de versterking van het huidige dorpshuis te laten vervallen en in te brengen in de herbestemming is grootschalige versterking, restauratie en verduurzaming mogelijk.

Het Dorpshuis krijgt een centrale plek in het dorp in de vroegere herberg, met op de verdieping een beheerderswoning. Het poortgebouw zal worden voorzien van een nieuwe entree met café-functie. In de te vergroten schuur van de boerderij zal een nieuwe multifunctionele zaal worden gerealiseerd.

Partners
Arcadis ASSEN
SOCOTEC Beilen
Bouwkundig Bureau JUK Assen
Moedt Bouwbedrijf Sappemeer
Kloeze Installatietechniek
Provincie Groningen

Meer weten? Blijf op de hoogte via LinkedIn, Instagram of Facebook .

Pilot Duurzame Dorpshuizen

Na de succesvolle pilot in 2021 is DAAD Architecten nogmaals gevraagd de verduurzaming en cultuurhistorie van een reeks Drentse dorpshuizen te verkennen. Samen met ingenieursbureau Archipunt zijn tien adviesrapporten opgesteld, die op de slotbijeenkomst van 21 mei 2024 werden gepresenteerd.

Wat is het probleem?
In Drenthe dreigen dorpshuizen te verdwijnen, door de gestegen exploitatiekosten en verhoogde energielasten. Zo’n 200 dorpshuizen in Drenthe lopen tegen deze problemen aan. De provincie Drenthe heeft DAAD en Archipunt gevraagd of en welke investeringen nodig zijn om de dorpshuizen toekomstbestendig te maken.

Resultaten tweede pilot
Net als in de eerste pilot is gekeken naar het programma en welke kansen een gebouw biedt als je verder kijkt dan bouwtechniek, energiehuishouding en cultuurhistorische waardestelling alleen. De oplossingen die DAAD biedt, liggen niet in het ontwerpen van een nieuwe architectuur, maar juist in het bedenken van slimme manieren van rendabel hergebruik. Nadat in gesprekken een inventarisatie is gemaakt van de behoeften en mogelijkheden, is er per dorpshuis een visuele collage gemaakt die de kansen en mogelijkheden verbeeldt.

Waar in het ene dorpshuis blowers een acceptabele mogelijkheid bieden voor verwarming, is in een ander dorpshuis met een ander gebruik isolatie van de buitenschil het meest rendabel. Zo kan in het dorpshuis van Assen de noodzaak tot dakisolatie gekoppeld worden aan het aanwezige ruimtegebrek; hierdoor wordt het bouwen van een verdieping op het gebouw een reële optie. Maatwerk staat in dit proces, dat gedreven wordt door het zoeken naar integrale oplossingen, centraal.

De pilot Duurzame Drentse Dorpshuizen is geïnitieerd door het beleidsteam Cultuurhistorie en Ruimte van de Provincie Drenthe samen met het Programma Verduurzaming Maatschappelijk Vastgoed.
Meer informatie vindt u hier.

Meer weten? Blijf op de hoogte via LinkedIn, Instagram of Facebook .

Categorie: Verduurzaming